ใบอนุญาต

เช็กลิสต์ละเอียด: การขอใบอนุญาตทำธุรกิจไมโครไฟแนนซ์ในประเทศไทย

คู่มือนี้สรุปขั้นตอน ข้อกำหนด และสิ่งที่ต้องเตรียมสำหรับบริษัทที่ต้องการให้บริการสินเชื่อรายย่อย/ไมโครไฟแนนซ์ในประเทศไทย โดยเรียงลำดับตั้งแต่การตั้งนิติบุคคลไปจนถึงการกำกับดูแลหลังได้รับอนุญาต เหมาะทั้งสำหรับผู้ประกอบการหน้าใหม่และทีมคอมพลายแอนซ์ที่ต้องการรายการตรวจสอบพร้อมใช้งาน

1) จัดตั้งนิติบุคคล

1. รูปแบบกิจการ: จดทะเบียนเป็นบริษัทในประเทศไทย (นิยมบริษัทจำกัด หรือบริษัทมหาชน) ผู้ให้บริการไมโครไฟแนนซ์ต้องเป็นนิติบุคคล ไม่สามารถดำเนินการในฐานะบุคคลธรรมดาได้
2. การจดทะเบียน: ยื่นหนังสือจัดตั้ง ข้อบังคับ รายชื่อผู้ก่อตั้ง/ผู้ถือหุ้น ต่อกรมพัฒนาธุรกิจการค้า และระบุวัตถุประสงค์เกี่ยวกับการให้สินเชื่อรายย่อยตั้งแต่ต้น
3. สัดส่วนคนไทย–ต่างชาติ: หากมีผู้ถือหุ้นต่างชาติ ต้องปฏิบัติตามเพดานสัดส่วนตามกฎหมายธุรกิจคนต่างด้าว (ทั่วไปไม่เกิน 49% หากไม่มีอนุญาตเฉพาะ) หากผู้ขอเป็นคนไทยล้วน สามารถถือหุ้นไทย 100% ได้

2) เลือกประเภทใบอนุญาตและเข้าใจเงื่อนไขสำคัญ

กิจกรรมไมโครไฟแนนซ์แบบไม่ใช่ธนาคารในไทยแบ่งเป็นหลายประเภท (ยื่นผ่านธนาคารแห่งประเทศไทยเพื่อเสนอความเห็นต่อกระทรวงการคลัง) โดยหลักมีดังนี้

• Personal Loan (ภายใต้การกำกับ): สินเชื่อบุคคลไม่มีหลักประกันเพื่อวัตถุประสงค์ส่วนตัวหรือธุรกิจขนาดเล็ก เพดานอัตราดอกเบี้ยแบบอัตราร้อยละต่อปีที่แท้จริง (EIR) โดยรวมค่าธรรมเนียมอยู่ที่ประมาณ ไม่เกิน 25% ต่อปี
• Nano Finance: สินเชื่อนาโนเพื่อกิจการขนาดย่อมแบบไม่มีหลักประกัน วงเงินรวมต่อราย ไม่เกิน 100,000 บาท อัตราแบบ EIR ไม่เกิน 33% ต่อปี เน้นประเมินผู้มีรายได้ไม่สม่ำเสมอ
• Pico Finance: สินเชื่อระดับจังหวัดให้กับบุคคลธรรมดาที่อาศัยในจังหวัดเดียวกับที่ตั้งสำนักงาน วงเงินมาตรฐาน ไม่เกิน 50,000 บาท ต่อราย (บางรูปแบบ “Pico Plus” อาจถึง 100,000 บาท) เพดาน EIR โดยทั่วไป ไม่เกิน 36% ต่อปี

ทุนจดทะเบียนชำระแล้วขั้นต่ำ: Personal Loan/Nano Finance อย่างน้อย 50 ล้านบาท ส่วน Pico Finance อย่างน้อย 5 ล้านบาท

วินัยการเงิน: สำหรับ Nano Finance ต้องรักษาอัตราหนี้สินต่อทุน (D/E) ไม่เกิน 7:1 อย่างต่อเนื่อง

คุณสมบัติผู้ถือหุ้นหลัก/กรรมการ: ต้องไม่มีประวัติอาชญากรรมทางการเงิน ล้มละลาย หรือข้อห้ามตามกฎหมาย ผู้ควบคุมกิจการต้องผ่านการตรวจสอบความน่าเชื่อถือและชื่อเสียง

3) ยื่นขอใบอนุญาตไมโครไฟแนนซ์

1. ปรึกษาเบื้องต้นกับหน่วยงานกำกับ: แนะนำให้ส่งสรุปโมเดลธุรกิจกับธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) เพื่อนัดพูดคุย ทำความเข้าใจกรอบใบอนุญาตและปรับแบบธุรกิจให้สอดคล้อง
2. เตรียมเอกสาร: ใบคำขอ หนังสือรับรอง/หนังสือบริคณห์สนธิ รายชื่อผู้ถือหุ้น หลักฐานทุนที่ชำระแล้ว งบการเงิน มติคณะกรรมการ แผนธุรกิจ โครงสร้างองค์กร นโยบายภายใน (เครดิต/คอมพลายแอนซ์/ไอทีและไซเบอร์ซีเคียวริตี้) สำเนาหนังสือเดินทาง/บัตรประชาชนของผู้บริหารหลัก เอกสารควรจัดทำเป็นภาษาไทยหรือมีคำแปลรับรอง
3. ยื่นคำขอต่อ ธปท.: ธปท.จะตรวจความครบถ้วนและประเมินหลักเกณฑ์ก่อนเสนอความเห็นไปยังกระทรวงการคลัง
4. ระยะเวลาพิจารณา: โดยทั่วไปไม่เกิน ประมาณ 60 วันทำการ หลังเอกสารครบถ้วน อาจมีการสอบถามข้อมูลเพิ่มเติม
5. การอนุมัติและรับใบอนุญาต: เมื่อกระทรวงการคลังอนุมัติ จะออกใบอนุญาตและแจ้งผลผ่าน ธปท. ปัจจุบันไม่มีค่าธรรมเนียมออกใบอนุญาตสำหรับบางประเภท (ข้อมูลปี 2025)
6. เริ่มดำเนินธุรกิจ: ภายใน 1 ปี นับจากได้รับอนุญาต ธปท.จะตรวจความพร้อมก่อนเปิดให้บริการจริง (สำนักงาน ระบบไอที ขั้นตอนภายใน ทุนเงินสด ฯลฯ)

4) จัดตั้งสำนักงาน ทีมงาน และโครงสร้างไอที

• สถานที่ทำการ: ต้องมีสำนักงานในไทยชัดเจน สำหรับ Pico Finance จำกัดพื้นที่บริการเฉพาะจังหวัดที่ตั้งและลูกค้าต้องอาศัยจังหวัดเดียวกัน
• ทีมงานหลัก: แต่งตั้งผู้บริหารสูงสุด (CEO/ผู้จัดการ) ผู้บริหารการเงิน/บัญชี เจ้าหน้าที่บริหารความเสี่ยง–คอมพลายแอนซ์ เจ้าหน้าที่ไอที ฝ่ายสินเชื่อ ฝ่ายเรทติ้ง/สกอริ่ง ฝ่ายลูกหนี้ค้างชำระ
• ระบบสารสนเทศ: มีระบบบัญชีเงินกู้ ฐานข้อมูลลูกค้า เอกสารอิเล็กทรอนิกส์ การลงนามดิจิทัล มาตรการ PDPA การสำรองข้อมูล และความมั่นคงปลอดภัยไซเบอร์ ครอบคลุมทั้งเว็บ/แอปพลิเคชัน การเข้ารหัส และการยืนยันตัวตน
• นโยบายและกระบวนการ: นโยบายเครดิต (เกณฑ์พิจารณา วงเงิน อัตราในกรอบเพดาน) ขั้นตอนอนุมัติ–จ่ายเงิน–ติดตามหนี้ การบริหารความเสี่ยง แผนกู้คืนระบบ (DRP) นโยบายเอาท์ซอร์ส และการเก็บรักษาข้อมูล

5) หากให้กู้ผ่านช่องทางดิจิทัล (Digital Personal Loan)

• แจ้ง ธปท. ล่วงหน้า: หากจะใช้ช่องทางออนไลน์และข้อมูลทางเลือกในการสกอริ่ง ต้องยื่นรายละเอียดผลิตภัณฑ์ดิจิทัลขั้นต่ำ (MVP) แหล่งข้อมูลทางเลือก และมาตรการบริหารความเสี่ยง อย่างน้อย 30 วันทำการก่อนเปิดให้บริการ
• ลำดับใบอนุญาต: ผู้เล่นรายใหม่ต้องได้รับใบอนุญาตหลัก (เช่น Personal หรือ Nano) ก่อน แล้วจึงใช้ช่องทางดิจิทัลได้ จะยื่นคู่กันเพื่อพิจารณาเป็นแพ็กก็ได้
• กฎของแพลตฟอร์ม: ผู้ให้บริการออนไลน์ขนาดใหญ่บางประเภทอาจต้องปฏิบัติตามกฎหมายแพลตฟอร์มดิจิทัลและแจ้งหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติมตามเกณฑ์
• แยกจาก P2P: หากเป็นโมเดลแพลตฟอร์มจับคู่ผู้ให้ทุน–ผู้กู้ (P2P) จะเป็นอีกกรอบกำกับ ต้องขออนุญาตเฉพาะ ไม่เกี่ยวกับโมเดลปล่อยกู้ด้วยเงินของบริษัทเอง

6) เชื่อมต่อกับเครดิตบูโรแห่งชาติ (NCB)

1. สมัครเป็นสมาชิก: ทำสัญญา ตั้งค่าช่องทางเชื่อมต่อระบบเพื่อสอบถามและส่งข้อมูลเครดิต
2. การตรวจเครดิตลูกค้า: ใช้ข้อมูลจาก NCB ในการประเมินความสามารถชำระหนี้ก่อนอนุมัติสินเชื่อ
3. การส่งข้อมูล: รายงานสถานะบัญชีทุกเดือน (วงเงิน ใช้จริง ค้างชำระ ประวัติการชำระ ฯลฯ) เพื่อสร้างประวัติสินเชื่อของลูกค้า
4. การคุ้มครองข้อมูล: ขอความยินยอมตามกฎหมายข้อมูลเครดิตและ PDPA ใช้ข้อมูลเพื่อวัตถุประสงค์ที่กฎหมายอนุญาตเท่านั้น

7) คุ้มครองผู้บริโภคและเพดานดอกเบี้ย

• เพดานอัตราดอกเบี้ยแบบ EIR: Personal Loan ไม่เกิน 25% ต่อปี / Nano Finance ไม่เกิน 33% ต่อปี / Pico Finance โดยทั่วไป ไม่เกิน 36% ต่อปี (ค่าธรรมเนียมและเบี้ยปรับต้องรวมอยู่ใน EIR ด้วย)
• สัญญาโปร่งใส: ระบุวงเงิน ระยะเวลา EIR ตารางผ่อน ค่าธรรมเนียม/เบี้ยปรับอย่างชัดเจน ให้ข้อมูลครบก่อนทำสัญญา โฆษณาต้องไม่ทำให้เข้าใจผิด
• ข้อจำกัดวงเงิน–อายุสัญญาเฉพาะ: ตัวอย่างเช่น สินเชื่อบุคคลดิจิทัลแบบรายย่อยครั้งเดียวอาจถูกจำกัดที่วงเงินประมาณ 20,000 บาท ระยะเวลาไม่เกิน 6 เดือน (ขึ้นกับเกณฑ์ที่ใช้ในช่วงเวลานั้น); Nano รวมสูงสุด 100,000 บาท ต่อราย; Pico มาตรฐาน 50,000 บาท (หรือ 100,000 บาท สำหรับบางรูปแบบ)
• การติดตามทวงถามหนี้อย่างเหมาะสม: ปฏิบัติตามกฎหมายทวงหนี้ ห้ามข่มขู่ ใช้ความรุนแรง หลอกลวง หรือรบกวนเกินเวลาที่กำหนด คิดเบี้ยปรับตามเพดานและหลักเกณฑ์ที่ถูกต้อง เสนอปรับโครงสร้างหนี้เมื่อเหมาะสม
• คุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล: ทำตาม PDPA เก็บเท่าที่จำเป็น ป้องกันการรั่วไหล จัดทำนโยบายความเป็นส่วนตัวและแนวทางตอบสนองเหตุการณ์ข้อมูลรั่ว
• แนวทางให้กู้รับผิดชอบ (Responsible Lending): ประเมินความสามารถชำระหนี้ เช่น กำกับสัดส่วนภาระหนี้ต่อรายได้ (DSR) และไม่ปล่อยเกินศักยภาพลูกค้า

8) การกำกับติดตาม รายงาน และการตรวจ

• การกำกับต่อเนื่อง: ผู้ได้รับอนุญาตต้องส่งรายงานประจำไตรมาส/ปี เช่น ขนาดพอร์ต อัตราดอกเบี้ย ระดับค้างชำระ จำนวนลูกค้า และงบการเงิน ตามรูปแบบที่หน่วยงานกำกับกำหนด
• การตรวจเยี่ยม: อาจมีการตรวจตามรอบหรือเฉพาะกรณี เพื่อตรวจการปฏิบัติตามเพดานดอกเบี้ย กระบวนการปล่อยกู้ การกันสำรอง การคุ้มครองข้อมูล การปฏิบัติต่อลูกหนี้ ฯลฯ หากพบข้อบกพร่องต้องแก้ไขภายในกำหนด
• การแจ้งเปลี่ยนแปลงสำคัญ: แจ้งเมื่อมีการเปลี่ยนกรรมการ/ผู้ถือหุ้นหลัก เพิ่มทุน เปลี่ยนที่ตั้งสำนักงาน เปิดผลิตภัณฑ์ใหม่ หรือขอเพิ่มประเภทใบอนุญาต
• AML/CFT และ KYC: จัดทำนโยบายและขั้นตอนพิสูจน์ตัวตนลูกค้า ตรวจจับธุรกรรมต้องสงสัย และรายงานต่อหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง แต่งตั้งผู้รับผิดชอบ AML และอบรมพนักงาน
• ภาพลักษณ์และการบริการ: ตั้งระบบรับเรื่องร้องเรียนและแก้ไขปัญหาอย่างโปร่งใส อัปเดตนโยบายตามกฎเกณฑ์ใหม่อย่างสม่ำเสมอ
• อายุใบอนุญาต: หลายประเภทมีผลใช้บังคับต่อเนื่องตราบเท่าที่ปฏิบัติตามเงื่อนไขและชำระค่าธรรมเนียมกำกับ (ถ้ามี) ติดตามกำหนดการรายปีเพื่อคงสภาพใบอนุญาต

เช็กลิสต์สรุปแบบเร็ว

1. จดทะเบียนบริษัทและกำหนดวัตถุประสงค์สินเชื่อรายย่อย
2. เลือกประเภทใบอนุญาต (Personal/Nano/Pico) และเตรียมทุนขั้นต่ำ
3. คัดกรองคุณสมบัติผู้ถือหุ้นหลัก–กรรมการให้ผ่านเกณฑ์
4. ปรึกษา ธปท. เตรียมแฟ้มเอกสาร และยื่นคำขอ
5. วางระบบสำนักงาน ทีมงาน นโยบายเครดิต–คอมพลายแอนซ์–ไอที
6. สมัครเป็นสมาชิก NCB และเชื่อมระบบข้อมูลเครดิต
7. ตั้งอัตราและค่าธรรมเนียมภายใต้เพดาน EIR พร้อมสัญญาโปร่งใส
8. ออกแบบกระบวนการทวงถามหนี้ที่ถูกกฎหมายและเคารพลูกค้า
9. จัดทำ AML/KYC และ PDPA ให้พร้อมตรวจ
10. ส่งรายงานตามรอบ และเตรียมรับการตรวจประจำ/เฉพาะกิจ

หมายเหตุสำคัญ

• ตัวเลขเพดานและเกณฑ์บางประการอาจมีการปรับตามประกาศล่าสุด ตรวจสอบประกาศและแนวปฏิบัติของหน่วยงานกำกับก่อนเปิดให้บริการจริง
• ถ้าเน้นช่องทางดิจิทัลและใช้ข้อมูลทางเลือกในการสกอริ่ง ควรยื่นแจ้งรายละเอียดผลิตภัณฑ์ดิจิทัลต่อหน่วยงานกำกับล่วงหน้า
• สำหรับ Pico Finance ต้องอยู่ภายในเขตจังหวัดเดียวกับสำนักงาน ไม่สามารถให้บริการข้ามจังหวัด

เอกสารภายในที่แนะนำให้มีตั้งแต่วันแรก

• นโยบายเครดิตและการกำหนดราคา (รวมสูตรคำนวณ EIR)
• คู่มืออนุมัติสินเชื่อ การเบิกจ่าย และการจัดเก็บเอกสารอิเล็กทรอนิกส์
• นโยบายบริหารความเสี่ยง ปฏิบัติการ และแผนกู้คืนระบบ (DRP)
• นโยบายความมั่นคงปลอดภัยไซเบอร์และ PDPA
• นโยบายเอาท์ซอร์สและการกำกับผู้ให้บริการภายนอก
• คู่มือ AML/CFT และ KYC
• มาตรฐานการทวงถามหนี้และการจัดการร้องเรียน

สรุป: เส้นทางสู่การได้รับใบอนุญาตไมโครไฟแนนซ์ในไทยประกอบด้วยการเตรียมความพร้อมทั้งเชิงกฎหมาย การเงิน ไอที และการคุ้มครองผู้บริโภค หากวางระบบตั้งแต่ต้นตามเช็กลิสต์นี้ โอกาสผ่านการอนุมัติและดำเนินงานอย่างยั่งยืนจะสูงขึ้นอย่างชัดเจน